ویلیام رایت (William Wright) کارآفرین و فعال بلاک چین، در مقاله اخیر خود به بررسی آینده ارزهای دیجیتال می‌پردازد و استدلال می‌کند که با توجه به تحولات تاریخی گذشته، این بار ارزهای دیجیتال سیستم اقتصادی دنیا را متحول خواهند کرد. این مقاله جذاب را در ادامه می‌خوانید.

جایی که نظم نباشد، هرج و مرج وجود دارد – لوکا پاچیولی

اگر به گذشته نگاه کنیم، نمونه‌های زیادی از نوابغ را می‌بینیم که با دستان آغشته‌ به جوهر و چشمان ضعیف‌شده از مطالعه زیاد، توانستند تحولی در دنیا ایجاد کنند. این نوابغ ایده‌ها، اختراعات و دیدگاه‌های فلسفی جدیدی را برای بشر به ارمغان آوردند.

این روند بارها و بارها در طول تاریخ تکرار شده است. وقتی به فناوری جدیدی دست می‌یابیم، فناوری ناکارآمد پیشین را کنار می‌گذاریم. طی چند سال اخیر، نوآوری‌های زیادی وارد میدان شده‌اند و در این میان، فناوری دفترکل غیرمتمرکز بلاک چین یکی از آنهاست که نحوه استفاده ما از پول را دگرگون خواهد ساخت.

اولین کتاب حسابداری

چند سال پس از اینکه کریسف کلمب سفر اکتشافی‌اش به دنیای جدید آغاز کند، یک راهب نه‌چندان معروف ایتالیایی به نام لوکا پاچیولی (Luca Pacioli) یکی از اثرگذارترین کتاب‌های طول تاریخ را نگاشت. شروع حسابداری مدرن در سال ۱۴۹۴ رقم خورد، یعنی وقتی که پاچیولی اصول حسابداری به کار رفته در کشورش (ایتالیا) را به شکلی ساختارمند در کتابش بیان کرد. این کتاب «همه‌چیز درباره حساب، هندسه و نسبت‌ها» (Summa de Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita) نام داشت.

ایده‌های انسان‌گرایی

در آن سال‌ها، زمانی که لوکا پاچیولی کتاب خودش را نوشت، جنبش انسان‌گرایی (اومانیستی) در اوایل رنسانس در حال شکل‌گیری بود. رشد طبقه تاجران در ایتالیای دوره رنسانسی و نیز در سایر نقاط اروپا به گسترش این جنبش کمک می‌کرد. انسان‌گرایی یک ایدئولوژی فلسفی است که تشویق می‌کند تا افراد به جای بردگی و بندگی، از زندگی آزادانه لذت ببرند.

پدر حسابداری

پاچیولی به تغییراتی که در آن دوران روی می‌داد دقت می‌کرد. اطلاعاتی که در آن زمان به دست پاچیولی می‌رسید، نشان می‌داد که دوره جدیدی از رونق اقتصادی در پیش است و فرصتی برای رشد هنر، کسب‌وکار و نیز دانش وجود خواهد داشت. شیوه‌های ثبت اطلاعات مالی که پاچیولی در این کتاب به آن اشاره کرده متعلق به خودش نبود. بااین‌حال، امروزه او را به خاطر نگارش این کتاب ارزنده با لقب «پدر حسابداری» می‌شناسیم.

حسابداری دوطرفه

دفترکل امروزه یک امر عادی برای کسب‌وکارها به شمار می‌رود. اما در زمانی که کتاب پاچیولی نگاشته شد، این مفهوم یک موضوع بسیار پیشرفته و ارزشمند در حساب به شمار می‌رفت. روش حسابداری دوطرفه طی ۵۰۰ سال گذشته به یک الگوی استاندارد برای ثبت تراکنش‌های یک کسب‌وکار بدل شده است.

این شیوه حسابداری که در آن زمان پدیده‌ای نو تلقی می‌شد، به ایجاد ثبات و نیز رشد هر چه بیشتر کسب‌وکارها انجامید که افزایش ثروت برای صاحبان کسب‌وکارها را به‌همراه داشت. استاندارد زندگی نیز در نتیجه این تغییر بهبود یافت و هنر و موسیقی نیز در همین راستا به درجات بالاتری رسید.

چاپ کتاب پاچیولی

شاید وقتی گوتنبرگ در سال ۱۴۳۹ ماشین چاپ را اختراع کرد، نمی‌توانست تحولی را که ممکن است به خاطر این اختراع در جهان ایجاد شود، تصور کند. دسترسی به ماشین چاپ سبب شد این کتاب پاچیولی و نیز چند اثر دیگرش در سراسر ایتالیا و نیز سایر کشورهای اروپایی منتشر شود.

امروزه نوآوران می‌دانند که به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و همکاری، برای گسترش هر چه بیشتر فناوری‌های مختلف ضروری است. ما در عصر اطلاعات زندگی می‌کنیم، اما ماشین چاپ فقط اولین موج در امواج مختلف گسترش اطلاعات بود و بعدها رادیو، تلفن، تلویزیون و اینترنت نیز هر کدام، تحولی در دنیای ما ایجاد کردند.

سلام ناکاموتو!

در سال ۲۰۰۸ بود که فردی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو، مقاله‌ای را در اینترنت منتشر کرد. ابهامات زیادی درباره هویت واقعی ناکاموتو وجود دارد و دنیا او را یکی از اصلی‌ترین چهره‌ها در رشد ارزهای دیجیتال می‌داند.

ناکاموتو نیز همچون پاچیولی، وقتی اقدام به نوشتن کرد که تغییرات زیادی در جامعه در حال وقوع بود. در دوره پاچیولی، ارزش‌های انسان‌گرایی در حال شکل‌گیری بود، حال آنکه در دوره ناکاموتو، گرایش شدیدی به افزایش آزادی‌های فردی و رهایی از قید نظارت‌های دولتی وجود داشت.

زمان نگارش گزارش عملکرد (وایت پیپر) بیت کوین، با عدم اعتماد عمومی به نظام بانکی و مشکلات بانک‌ها همزمان بود. ناکاموتو در وایت پیپر خود به تشریح نظام پرداخت دیجیتالی همتا به همتا که در آن به جای اعتماد به نهاد واسطه، از رمزنگاری استفاده می‌شود پرداخت و آن را بیت کوین نامید. این ایده اصلا جدید نبود اما تا آن زمان یعنی سال 2008، زیرساخت‌های لازم فراهم نشده بود. در واقع ناکاموتو اقدامی همانند پاچیولی انجام داد و با جمع‌‌آوری ایده‌های موجود درباره دفتر کل توزیع‌شده و جایگزینی آن به جای سیستم متمرکز بانکی، به این کار دست زد.

پول سنتی، رقیب قدرتمند بیت کوین

اصلی‌ترین مانع در برابر استفاده همگانی از نظام‌های نامتمرکز و ارزهای دیجیتال، چیزی جز پول‌های سنتی نیست. همه ما هر روز به‌شکلی از پول فیات استفاده می‌کنیم. اینکه ارزش پول کشورهای مختلف به دلار وابسته است، خودش موضوعی بحث‌برانگیز است. تصمیم به استفاده از ارزهای دیجیتال، حداقل تا حدی به‌معنای تصمیم برای عدم استفاده از پول فیات است.

مشکل اینجاست که روی آوردن از پول فیات (بدون پشتوانه) به ارزهای دیجیتال هزینه زیادی دارد و اثر شبکه‌ای در نهایت به نفع فدرال رزرو (بانک مرکزی ایالات متحده)، صندوق بین‌الملل پول، بانک جهانی و سایر سازمان‌های بین‌المللی بانکداری است.

پیشتازی کشورهای بحران‌زده

تجربه تاریخی نشان داده که افول ارزش پول ملی یک کشور و آشفتگی مردم از آن می‌توانند تغییراتی سریع را به همراه آورند. پس از بحران شدید بدهی مالی در یونان، ابرتورم در زیمبابوه و نیز ناآرامی در اوکراین، تعداد زیادی از شهروندان به استفاده از بیت کوین روی آوردند.

مردم ونزوئلا نیز که سال‌هاست طعم تلخ ابرتورم را چشیده‌اند، به استفاده از بیت کوین روی آورده‌اند.

چاپ پول، مشکل اساسی یک نظام اقتصادی

وب‌سایت معروف اینوستوپدیا، در تعریف ابرتورم می‌گوید:

ابرتورم وقتی روی می‌دهد که نرخ تورم یک نوع ارز در هر ماه، ۵۰ درصد و یا بالاتر باشد. در این صورت، قیمت‌ها سر به فلک می‌کشند زیرا دولت پول بیشتری را برای پوشش هزینه‌های خود چاپ می‌کند و همین امر سبب کاهش قدرت خرید مردم می‌شود.

بااین‌حال، اگر دست دولت‌ها برای چاپ پول بسته شود، دیگر نمی‌توانند با این کار از ارزش پول ملی بکاهند. دلار آمریکا امروزه به یک ابزار مالی مهم برای کشورهای دچار ابرتورم تبدیل شده است. برای نمونه، اکوادور در سال ۲۰۰۰، دلار آمریکا را پول رسمی خود کرد و به سرعت ابرتورم را فرونشاند. دولت ونزوئلا فعلا چنین برنامه‌ای ندارد و حتی کمک‌های ایالات متحده را نیز رد می‌کند.

پترو، اقدامی عجیب

دولت مادورو در ونزوئلا، مدتی پیش یک ارز دیجیتال با نام پترو را منتشر کرد و قصد دارد آن را در صرافی‌های ارز دیجیتال بفروشد. مادورو تأکید دارد که پترو دارای پشتوانه نفت است. اما اقدامات دولت او برای ترغیب استفاده بین‌المللی از پترو تاکنون موفقیتی به همراه نداشته است. در این میان، ارزهای دیجیتال دیگر نظیر بیت کوین در این کشور بسیار مورد توجه مردم قرار گرفته‌اند. مشکلات اقتصاد ونزوئلا بسیار پیچیده است و ابرتورم ۱ میلیون درصدی نیز مشکلی اساسی برای این کشور به شمار می‌رود.

گنجی متفاوت

توماس کوهن (Thomas Kuhn) که یک فیزیکدان معروف آمریکایی است در کتاب خود با عنوان «ساختار تحولات علمی» (The Structure of Scientific Revolutions) می‌گوید دستاوردهای علمی فقط به این خاطر روی می‌دهند که ایده‌های مختلف در گذر زمان روی هم انباشته شده و در یک نقطه خاص به ایجاد یک دستاورد علمی می‌انجامند. او بر این باور است که هر نوع پدیده عجیب و ناهنجار سبب ایجاد ایده‌های نو می‌شود و این ایده‌ها هستند که شیوه قدیمی انجام امور مختلف را زیر سؤال می‌برند. فناوری بلاک چین همان پدیده عجیب و تغییر دهنده است.

توماس کوهن می‌گوید:

ایده‌ها برای پیشی گرفتن از یکدیگر با هم رقابت دارند. اما وقتی یک ایده غالب می‌شود، ایده‌های جایگزین و رقیب همچنان وجود دارند تا وقتی که مردم همچنان به ایجاد شیوه‌های جدید ادامه دهند.

اکنون با چنین وضعیتی روبرو هستیم. کافی است در اینترنت جستجو کنیم تا با نام صدها ارز دیجیتال رقیب روبرو شویم. انبوهی از کارشناسان و منتقدان نیز هم هستند که نظرات و مستندات متفاوتی را در رد یا پذیرش این فناوری نوین عرضه می‌کنند.

چالش‌های اقتصادی

درست مانند وقتی که پاچیولی کتاب معروف و تحول‌‌آفرین خود درباره حسابداری را نوشت، دانش جدید بلاک چین نیز با کمک افرادی نظیر ناکوموتو، ویتالیک بوترین (Buterin)، راجر ور (Ver)، نیک سابو (Szabo)، وورهیز (Voorhees) و اندرسن (Andersen) و هزاران نفر دیگر نگاشته می‌شود. جامعه ما از توسعه و پیشرفت تراکنش‌های دیجیتال که نه بر پایه اعتماد، بلکه بر پایه ریاضی استوار است بهره‌مند خواهد شد.

تجربه تاریخی گذشته نشان می‌دهدکه فناوری بلاک چین به استانداردی برای تراکنش‌های اقتصادی تبدیل می‌شود و نظام‌های کنونی مالی در دنیا نیز در نهایت جایگاه خود را به مردم واگذار خواهند کرد.

فروپاشی نظام فئودالی در اروپا را که حاصل شکل‌گیری طبقه جدید از تاجران بود، می‌توان یک نمونه خوب از برنده‌شدن مردم عادی در نظام اقتصادی دانست. شاید حسابداری دو طرفه یکی از دلایل اصلی آن تحول بود.

رقابت بین طبقات مختلف اجتماعی، واکنشی طبیعی به فناوری‌های نوین است که البته نمونه‌های مشابه آن را در انقلاب صنعتی و یا تغییرات ایدئولوژیک در دوره اصلاحات پروتستانیسم دیده‌ایم.

شبکه تلوزیونی سی‌ان‌بی‌سی در سپتامبر ۲۰۱۷ گزارش کرد که ۱ درصد از ثروتمندترین مردم دنیا، حدود ۵۰ درصد از ثروت کل دنیا را در دست دارند که افزایشی ۵ درصدی را نسبت به ۱۵ سال گذشته نشان می‌دهد. با بزرگ‌تر شدن شکاف ثروت، این سؤال ایجاد می‌شود که «آیا ارزهای دیجیتال می‌توانند پاسخی به نابرابری درآمدی باشند؟»

طبقه بدون محدودیت

ونزوئلا تنها کشوری نیست که گرفتار مشکلات مالی شدید است. مردم کشورهای دیگر جهان هم از کاهش ارزش پول، فقر و افزایش نظارت دولتی درمانده شده‌اند. طبقه جدیدی در جامعه ایجاد شده که امیدوار است بتواند از شر بانک‌های بزرگ و نظارت‌های حکومتی رها شود.

ارزهای دیجیتال که توسط این طبقه جدید بدون محدودیت ایجاد شده است، در نهایت به کاهش اثرگذاری نظام کنونی مالی جهان می‌انجامد. فرض کنید اگر نوآوری پاچیولی به‌صورت یک دفتر کل در اختیار همه مردم قرار می‌گرفت و مردم از جزئیات تراکنش‌های کسب‌وکارها و کمپین‌های سیاسی اطلاع داشتند، تاریخ پنج قرن گذشته چطور رقم می‌خورد.

پیش‌بینی می‌کنم که این طبقه بدون محدودیت در نهایت با تمام وجود از فناوری بلاک چین استفاده کرده و ضمن وفاداری به اصول سرمایه‌داری، به‌دنبال کاهش شکاف ثروت در جهان خواهد بود. بااین‌حال، اینکه آیا مؤسسات مالی و دولت‌ها در نهایت از ارزهای دیجیتال استقبال کنند، آن را تغییر داده و یا کلا رد کنند، هنوز مشخص نیست.

در نهایت ذکر نقل قولی از پاچیولی خالی از لطف نیست که می‌گفت:

کمک به سراغ آنهایی می‌آید که بیدارند، نه آنهایی که در خواب هستند!